SITNO, LITWA, POLSKA. Widok na zamek Sitno; rys. Stanisław Pachołowiecki, ryt. i wyd. Giovanni Battista Cavalieri, Rzym 1580; miedz. cz.-b., podklejone naderwanie papieru z lewej str., poza tym st. bdb.; wym. arkusza: 320x250 mm, wym. odcisku płyty: 260x230 mm; w górze kartusz tytułowy: SITNA ARX; w lewym górnym rogu sygn. rytownika: Joa[nnes] baptista de Cavalleris incidebat Romae 1580; w kartuszu z prawej str. napis Per Serenissimum Stephanum Poloniae Regem Moschis erepta, ac deleta Die 4 Aug. Anno 1579 („odebrany Moskalom i zburzony 4 sierpnia 1579 r. przez Najjaśniejszego Króla Polski Stefana”); BARDZO RZADKIE (znane cztery egzemplarze)!
Przedstawiamy dwie z ośmiu rycin składających się na Atlas Księstwa Połockiego Stanisława Pachołowieckiego z 1580 r. – najwybitniejsze dzieło polskiej kartografii renesansowej. Ukazał się on w Rzymie w oficynie Giovanniego Battisty Cavalierego. Zaginiony w XIX w., został pierwszy raz ujawniony dopiero w kolekcji T. Niewodniczańskiego w 1987 r. Do tego czasu znany był głównie z petersburskiego reprintu M.A. Korkunowa z 1837 r.
Oferowane ryciny przedstawiające zamek Sitno i Turowla znane są obecnie jedynie w czterech egzemplarzach.
Na atlas składała się pierwotnie mapa Księstwa Połockiego (Descriptio Ducatus Polocensis) uwieczniona na obrazie Jana Matejki Batory pod Pskowem, plan oblężenia Połocka przez Stefana Batorego (Obsidio et expugnatio munitiss[imae] arcis Polocensis per Sereniss[imum] Stephanum Poloniae regem) oraz plany sześciu twierdz wzniesionych na terenie ziemi połockiej przez Iwana Groźnego, które zostały zdobyte przez wojska Rzeczypospolitej w trakcie kampanii połockiej w okresie lipiec-październik 1579 – Kozian (Cossianum Arx), Krasne (Crasna Arx), Sokoła (Socolum arx), Susza (Sussa arx) i oferowane poniżej Turowla (Turovlia arx) oraz Sitno (Sitna arx).
„Stanisław Pachołowicki, sekretarz królewski, człek zdolny i waleczny, który za okazane pod Pskowem męstwo otrzymał dostojność szlachecką z herbem nowym zwanym Pskowczyk, i który był topografem przy królu, zrysował w obozie plan strategiczny miasta z okazaniem stanowiska wojsk oblegających, a przytem na drugim planie mapę księstwa połockiego, do czego dodał plany innych zamków w tej ziemi zdobytych przez króla, co wszystko wyrył na miedzi w r. 1580 Jan Chrzciciel de Cavaleriis w Rzymie” (Psków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Warszawa 1887).
Lit.: G. Franczak, Atlas Księstwa Połockiego Stanisława Pachołowieckiego z 1580 roku – transkrypcja i przekład, J. Niedźwiedź, Atlas Księstwa Połockiego – wprowadzenie, [w:] „Terminus”, t. 19, z. 1 (42).
0
