Wojciech Gerson (1831 Warszawa - 1901 tamże), Wieśniacy z okolic Sandomierza, 1854 r.

akwarela, papier, 22 × 18 cm
sygn. i dat. p. d.: W. Gerson 185 (4)

na odwrocie orzeczenie biegłego sądowego dra Stanisława Dąbrowskiego z dn. 10.XII.1963 r.

Kompozycja reprodukowana w: “Costumes Polonais: dessinés d’aprés nature par Gerson”, Lithographiés par E. Desmaisons, A Varsovie: Publié par Daziaro [1855], tabl. 7 z podpisem: „Z okolic Sandomierza „[litogr.]

Literatura:
– A. Vetulani, Wojciech Gerson, Warszawa 1972
– K. Molendziński, „Wojciech Gerson 1831–1901”, Warszawa 1939 A. Jacher- Tyszkowa, Grafika polska XIX wieku jako źródło do badań nad strojem, „Polska Sztuka Ludowa” 1975 nr 4., s. 220–221

Akwarela pochodzi z wczesnego okresu twórczego Gersona i wchodzi w skład materiału ikonograficznego dokumentującego ubiory ludowe ziemiaństwa polskiego. Artysta jako przedstawiciel realizmu w sztuce rejestrował obserwacje bezpośrednio z natury podczas „wędrówek piechotnych” po kraju, których początek datuje się na 1849 r. Sporządzone w ramach cyklu prace, w tym prezentowana w katalogu akwarela, zostały opublikowane w 1855 r. w formie chromolitografii w albumie Costumes Polonais: dessines d’apres nature par Gerson, Lithographies par E. Desmaisons, w którym znalazło się 14 tablic barwnych przedstawiających ubiory m. in. z okolic Suwałk, Tykocina, Płocka, Augustowa, Kujaw, z terenów Podlasia, Mazur (2 tabl.), Galicji. Analogiczna akwarela znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie: Wieśniacy z okolic Sandomierza, 1854 r., akwarela, papier, 20,8 × 16,3 cm w św. passe-partout, sygn. i dat. p. d.: W.Gerson 1854 (por.: P. Kopszak, Wojciech Gerson [1831–1901], Warszawa 2007).

„Zainteresowanie kostiumologią i modą na specyficzne tematy rodzajowe w malarstwie i grafice, jak: postacie rzemieślników, domokrążców, przekupniów, chłopów – datowała się od XVII w. jako ogólnoeuropejski prąd w sztuce, o rożnym nasileniu i przejawach, aż do połowy wieku XIX. W XIX w. było w Polsce wielu oryginalnych i utalentowanych artystów, którzy zajmowali się rysowaniem ubiorów ludowych, a także wielu odtwórców, popularyzujących czy powielających stworzone przez innych typy strojów. To szczególne zainteresowanie strojem dziewiętnastowiecznym i jego krajową egzotyką, odkrywanie i tropienie wątków rodzimych było wynikiem specyficznej sytuacji Polski, rozdartej przez trzy zabory oraz uświadomioną przez ludzi światłych koniecznością zbierania pamiątek krajowych, zwłaszcza tych, które dotyczyły problematyki zaniedbywanego od strony badawczej ludu wiejskiego.”

A. Jacher-Tyszkowa, Grafika polska XIX wieku jako źródło do badań nad strojem, „Polska Sztuka Ludowa” 1975 nr 4, s. 210